از دید اخلاق اسلامی در مقابل فحاشی دیگران وظیفه ما چیست؟ اگر کسی به ما فحش زشت بگوید، آیا می توان او را کتک زد؟ در کل ما چه موقع حق داریم شخص دیگری را بزنیم؟
فحش دادن و دشنام عملی زشت و گناه مسلم است و هرگز درخوراهل ایمان و انسان های خدا جو و با وقار و مودب به ادب اسلامی نمی باشد. مقابله به مثل در امثال این مورد که گناه و زشتی آن مسلم است، نیز شایسته مومن نیست، بهترین برخورد با آدم فحاش بی توجهی کریمانه به او است. قرآن کریم در صفات مومن می فرماید: «و اذا مرو باللغو مرو کراما؛ هنگامی که با لغو برخورد می کنند، کریمانه از آن عبور می کنند».

توضیح بیشتر درباره فحش:
1- فحش عبارت است از اظهار کردن امور زشت و قبیح با الفاظ و عبارت صریح، و بیشتر اوقات به وسیله الفاظ وقاع (آمیزش ) و آلات و متعلّقات آن به کار مى رود، و اهل فساد و بى شرمان آن عبارات را صریحا اظهار مى کنند، و اهل صلاح و شرف متعرّض آنها نمى شوند، بلکه اگر ذکر آنها ضرور شود به کنایه و با رمز به آنها اشاره مى کنند. یکى از صحابه گفته است: ((خداوند با حیا و کریم است عفّت مى ورزد و به کنایه سخن مى گوید، از جماع به لمس تعبیر مى کند.)) پس مسّ و لمس و دخول و صحبت کنایاتى است از آمیزش، و در عین حال زشت و رکیک نیست.
این ادب و عفّت کلام در قرآن و کلام الهى مخصوص به آمیزش (وقاع) نیست بلکه از قضاء حاجت و بول و غایط به کنایه تعبیر مى کند و این به رمز گفتن اولى است از الفاظ مستهجن و رکیک.
پس همه الفاظ فحش بى شک ممنوع و مذموم است، اگرچه بعضى بدتر و زشت تر است، و بنابراین گناهش بیشتر است، خواه به عنوان دشنام و ایذاء گفته شود یا در مقام شوخى و مزاح یا به عنوانى دیگر.
2- فحاشی و بددهنی و هرزه گویی، و بیان کلمات رکیک، یکی از خصایص زشت افراد فاسد، عاجز، ناتوان و بی منطق است. افراد سفیه بی خرد، در برخورد با مردم چون از منطق و کلام درستی برخوردار نیستند و از دادن جواب صحیح عاجز هستند، بی پروا دهان را باز می کنند و زبان خویش را حرکت می دهند و با الفاظ رکیک، فحاشی می کنند. افراد جاهل و نادانی که با کوچکترین بهانه خشمگین شده، به دور از شرم و حیا، فحش و دشنام می دهند و آبروی دیگران را مورد هجوم قرار داده و از بین می برند.
اعضای یک خانواده و افراد یک محله و مردم یک جامعه از گزند زبان فحاشان در آسایش و آرامش نیستند. زیرا به سبب کوچکترین برخوردی، مورد هجوم دشنامهای ایشان قرار می گیرند و اذیت و آزار می شوند. و به وسیله الفاظ رکیک، حرمت و احترامشان در هم شکسته شده، به حریم شخصیت ایشان تجاوز می شود و آبرویشان از بین می رود و این یک نوع تجاوز و ستمگری به شخصیت و حقوق افرادی است که باید عزّت، آبرو و امنیت ایشان حفظ گردد.
کسانی که پرده شرم و حیا می درند و بی پروا فحّاشی می کنند و آبروی انسانها را مورد تجاوز قرار می دهند باید بدانند با داشتن چنین اخلاق و صفت پلیدی، باطن و سیرتشان شیطانی است.
فحش در احادیث و روایات
3- در متون و منابع غنی اسلامی و روایات پیشوایان دین علیهم السلام صحبت رکیک، فحش دادن و عدم عفت کلام ?بسیار مذمت شده و نهی گردیده است. در روایتی آمده که:
ـ الامام الصادق (‌علیه السلام): «اِحفَظ لِسانَک عَن خَبیثِ الکلامِ». «زبان خود را از بیان کلمات زشت و رکیک محافظت کن».
ـ الامام علی (علیه السلام): «الفُحشُ وَ التَّفَحُّشُ لَیسا مِن الإسلامِ». «دشنام دادن و بد دهنی (یا دشنام شنیدن) از اسلام بدورند».
ـ الامام باقر (علیه السلام): «‌اِنَّ اللهَ یبغِضُ الفاحِشَ المُتَفَحُّشَ». «خداوند شخص ناسزاگوی بد دهن ( یا دشنام شنو ) را دشمن دارد».
ـ رسول الله (صلی الله علیه و آله): «ایاکُم وَ الفُحشَ؛ فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لایحِبُّ الفاحِشَ المُتَفَحِّشَ».
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله): «از دشنامگویی بپرهیزید، زیرا خدای عزوجلّ ناسزاگوی بد دهن را دوست ندارد».
ـ رسول الله (صلی الله علیه و آله):‌ «اِذا نَسَبَکَ رَجُلٌ بما یعلَمُ مِنکَ فلاتَنسِبهُ بما تَعلَمُ مِنه، فَیکونَ أجرُ ذلک لک وَ وَبالُهُ عَلَیهِ». «هرگاه کسی از تو چیزی می داند و آن را به تو نسبت داد، تو آنچه را از او می دانی به وی نسبت مده (و اظهار مکن) تا ثواب این کار از آنِ تو باشد و گناهش از آنِ او».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: ورود انسان بد زبان به بهشت حرام است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند می فرماید که هرکس به دوست من (یعنی مومن) اهانت کند (چه با زبان و چه با رفتار) به جنگ با من برخاسته است. اصول کافی ج ص ???
4- فحش و دشنام برای مومن در هیچ صورتی روا و شایسته نیست حتی اگر مورد فحش و دشنام قرار گیرد حق ندارد در مقابل به آن فرد فحاشی کند و اگر کسی به او فحش دهد جزای این بی ادبی خود را خواهد دید و مورد مواخذه الهی قرار خواهد گرفت و مومنی که مورد فحاشی قرار گرفته و مقابله به مثل نکرده به خاطر این تحمل ماجور و مثاب خواهد بود.
5- دوست عزیز! اگر کسی به شما فحش داد، حق زدن او را ندارید؛ بلکه بهترین کار رفتاری کریمانه است؛ یعنی یا در مقابل فحاشی دیگران سکوت کنید و یا با الفاظی زیبا پاسخ آنها را بدهید. مطمئن باشید با این کار هم خدا را از خود راضی کرده اید و هم طرف مقابل را خجالت زده. در صورتی هم که فرد فحاش، به ناسزا گویی عادت کرده باشد و از رفتار زیبای شما درس نگیرد و خجالت نکشد، مهم این است که شما به رفتار کریمان، خود را ملبس نموده، خالق خویش را از خود راضی کرده اید.
6- انسان در صورتی که از کسی کتک خورده باشد می تواند عین آن ضربه ای که خورده را به او بزند؛ اما چون زدن عین همان ضربه، به همان جایی از بدن ضارب که خود کتک خورده، کاری بسیار دشوار است و این کار موجب حرج و مرج می شود، باید با حضور حاکم شرع و با حکم قاضی این کار صورت گیرد. اما بدانید که بهترین کار گذشت و اغماض است.

نکته ی مهم اخلاقی:
اصل اولیه در برخورد با آزار دیگران از نظر تربیت اسلامی, صبر و تحمل است. انسان تنها با صبر در برابر مشکلات می تواند روحی بزرگ, توام با انشراح صدر پیدا کند. براستی اگر همه افراد در برابر ما وظایف خود را انجام می دادند و هیچ حقی از ما ضایع نمی کردند, آیا می توانستیم بگوییم: ما به درجه صابران رسیده ایم؟
دقت کنید؛ منظورم از این بیان, تایید ظلم و آزار دیگران نیست؛ بلکه مقصودم این است که بدانیم و باور کنیم که یکی از لوازم صبر, تحمل آزار دیگران است. برای بهتر روشن شدن مطلب, به ذکر طرز رفتار مالک اشتر, از یاران صدیق و باوفای امیرالمومنین علی (علیه السلام) می پردازیم:
روزی مالک در هنگام عبور, با مردی فحاش و بی ادب روبرو شد. مرد مورد نظر ناسزاهای زیادی به مالک گفت؛ اما مالک با سکوت از کنار او عبور کرد. فرد دیگری که شاهد قضایا بود, رو به او کرد و گفت: می دانی به چه کسی توهین کردی؟ او مالک اشتر نخعی بود. مرد فحاش تا اسم مالک را شنید از ترس به خود لرزید و سراسیمه به دنبال مالک رفت. دید مالک داخل مسجد شد و به نماز ایستاد. بعد از نماز به سراغ مالک رفت و با شرمساری اظهار داشت که او را نشناخته است و از او تقاضای عفو و بخشش کرد. مالک اشتر (رحمة الله علیه) فرمود: «به مسجد نیامدم الا اینکه برای تو دعا کنم».

ذکر چند نکته ضروری و لازم است:
- سعی کنید در برخورد با دیگران, جوری رفتار کنید که موجبات بی احترامی شما فراهم نشود. بعنوان مثال: برخی با زیاد شوخی کردن, باعث می شوند دیگران به آنها احترام لازم را نگذارند.
- پیامبران و ائمه طاهرین ( علیهم السلام) و اولیای الهی نیز بسیار آزار دیدند و صبر کردند. امیر مومنان (علیه السلام) در خطبه شقشقیه می فر مایند: ... پس صبر کردم در حالی که گویا در چشمانم خاشاک و در گلویم استخوانی است... در این مدت دراز و در این شدت غم و محنت صبر کردم.
- نا ملایمات و مشکلات و آزار دیگران, همگی امتحان الهی است و اجر بسیار دارد. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: هر یک از شیعیان ما که گرفتار شود و صبر ورزد, اجر هزار شهید دارد. (میزان الحکمة / ح 10080)
پیروز و موفق باشید.